گروه اجتماعی آناج؛ مسیر میدان فرودگاه تبریز تا میدان آذربایجان را به آرامی رانندگی می‌کنم؛ کنار خیابان تعداد قابل توجهی مردان میانسال حضور دارند که شربت خاکشیر می‌فروشند؛ شغلی که در سال‌های گذشته تفریح و در عین‌حال برای تضمین پول‌توجیبی دانش‌آموزان بود، حالا تبدیل به شغلی شده است تا نان آور خانه، شرمنده اهل و عیالش نباشد.

بالا رفتن تعداد دستفروش‌ها و منازعه مغازه‌داران و دستفروشان که این روزها جزو خبرهای اول تبریز است، نشانه‌ای است از وضعیتی که در آن شاهد از بین‌رفتن شغل‌های ثابت و جایگزین‌شدن آن با اصطلاحا شغل‌های کاذب هستیم.  

وضعیت زندگی مردم این روزها چندان تعریفی ندارد. کسانی که در اثر نوسانات اقتصادی دو سال گذشته نیاز به کمک‌های فوری و میان مدت برای گذران زندگی پپدا کرده‌اند کم نیستند. تبریز هم شهری است که از گذشته‌های دور میزبان اولین خیریه‌های ایران بوده و بازاریان با کنارگذاشتن بخشی از درآمد خود اجازه نداده‌اند نیازمندان شهر تبدیل به گدا شوند. اما این روزها تبریز با ازدیاد خیریه‌هایی روبروست که با وجود نیت خیر بسیاری از موسسات، در برخی موارد به اعمالی ضدخیر هم منتهی شده‌اند.

این درحالی‌که بررسی‌ها و گفت و گوهای آناج با مسئولان مربوطه نشان از واهی بودن و همچنین غیرمجاز بودن برخی از فعالیت های این خیریه‌ها دارد، خیریه هایی که حتی برخی از آنها معلوم نیست با چه مجوزی و با چه متر و معیاری مشغول به کار هستند. موضوع عجیب دیگر، اما اینکه اخیرا برخی از افراد در خیابان‌های مختلف شهر می ایستند و همان‌طور که مردم در حال تردد هستند، با آنها درباره فعالیت های خیریه صحبت می کنند و می خواهند که به خیریه کمک نقدی و غیرنقدی کنند.خوشبختانه استقبال مردم نوع‌دوست تبریز هم از این مسئله خیلی خوب بوده است و تاکنون، کمک های زیادی کرده اند. بعضی از آنها حتی دستگاه کارت خوان نیز همراه خود دارند.

بیگاری از نوع خیریه

دختر جوانی که می‌گوید تازه به استخدام یکی از همین خیریه‌ها درآمده است و در حوزه کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست در پشت میزی در پست مرکزی تبریز کار می‌کند، درباره نوع فعالیتش به آناج می‌گوید: «تازه به این خیریه آمده‌ا‌م، صاحب خیریه قبلی که پیش او کار می‌کردم، گویا پول هایی را که از مردم جمع‌آوری می‌کرده است، به دست کودکان نمی رسانده و به خاطر همین هم خیریه‌اش را جمع کردند.»

او که به مراجعان اداره‌ی پست که برای ارسال نامه، دریافت کارت سوخت و کارت ملی و ده‌ها خدمت دیگر به پست مرکزی واقع در خیابان ارتش آمده‌اند، بروشورهایی درباره فعالیت‌های خیریه‌اش ارائه می‌کند، مدعی است: «خیریه ای که جدیدا در آن کارم را شروع کرده‌ام، از استانداری مجوز دارد؛ اما برای اینکه آن را به مردم بشناسانیم و بتوانیم کمک‌های نقدی و غیرنقدی برای کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست جمع‌آوری کنیم، در این محل می‌ایستیم و درباره وضعیت کودکان و اهمیت کمک به آنها برای عابران توضیح می‌دهیم یا اینکه با شماره‌هایی که در اختیار داریم، تماس می‌گیریم و از آنها درخواست کمک می‌کنیم تا بتوانیم هم کمک‌های بیشتری جمع کنیم و هم اینکه تعداد اعضا را افزایش دهیم. شرایط مالی به گونه ای است که مردم، دیگر مثل قبل نمی‌توانند به نیازمندان کمک کنند.» دختر جوان می‌گوید که معمولا او و دوستانش از صبح تا بعد از ظهر در خیابان‌های مختلف، تردد می‌کنند و برای مردم درباره خدمات خیریه توضیح می‌دهند؛ موضوعی که قطعا مشابهش را در نقاط مختلف شهر دیده‌اید.

رشد روزافزونِ صدورِ جواز در بستر قانون

این موضوع را با امور اجتماعی استانداری در میان می‌گذاریم و یکی از کارشناسان این حوزه به شرط اینکه اسمی از او برده نشود، به پرسش‌هایمان پاسخ می‌دهد. خانم جوان از پشت تلفن می‌گوید: «انجمن‌ها و خیریه‌هایی که مجوز آنها از سوی وزارت کشور صادر شده است، باید در محدوده جغرافیایی خاص خود، فعالیت کنند؛ چرا که باید این خیریه ها به صورت متعادل در سطح شهر وجود داشته باشند و این‌گونه نباشد که همه پراکندگی آنها تنها در نقطه خاصی از شهر باشد. حال اگر این افراد در آن محوطه اقدام به عضوگیری کنند یا بروشورهای مربوط به خیریه‌هایشان را میان مردم توزیع کنند، کار غیرقانونی انجام نداده اند؛ اما آنها به هیچ عنوان حق ندارند از مردم و آن هم در خیابان کمک‌های نقدی طلب کنند.»

این کارشناس در ادامه گفت و گو با آناج بیان می‌کند: «خیرین باید خودشان بتوانند منابع مالی را تامین کنند. در این میان، کمک‌های مردمی نیز اگر قرار باشد، صورت بگیرد باید با ساز و برگ‌های مشخص و تعیین شده، انجام شود؛ مثلا چنانچه فلان انجمن یا خیریه‌ای در حوزه کودکان کار فعالیت می‌کند، باید حتما کمک هایی را که دریافت می‌کند، در این زمینه هزینه کند.» به گفته این مسئول، در صورتی که گزارش‌هایی مبنی بر تخلفات این خیریه ها و انجمن‌ها دریافت شود، با آنها برخورد شده و پلمب خواهند شد.

ابهام پولشوئی در برخی موسسات

ساز و برگ مالی خیریه‌ها و همچنین رشد قارچ گونه آنها در سرتاسر کشور همواره با ابهام‌های زیادی روبه رو بوده است و عملکرد برخی از آنها همواره باعث شده انگشت اتهام به سوی آنها دراز شود. به گفته محمدعلی کوزه‌گر، معاون مشارکت‌های مردمی و توانمندسازی سازمان بهزیستی کشور ،در حال حاضر بیش از هشت هزار و ۲۰۰ موسسه خیریه مجوز و پروانه فعالیت خود را از سازمان بهزیستی کشور دریافت کرده‌اند و مشغول به کار هستند. او همچنین گفته است: « تعداد موسسات خیریه در کشور روز به روز در حال افزایش است و هم اکنون ۴۵ هزار موافقت نامه اصولی برای انجام مراحل بعدی تاسیس موسسات خیریه و همچنین ۳۸ هزار پروانه فعالیت برای موسسات خیریه پیشین صادر شده است.»

از نظر کوزه‌گر، شرایط آسان راه‌اندازی خیریه در کشور، باعث شده تعداد این خیریه ها روز به روز افزایش پیدا کند: «شرایط تاسیس موسسه خیریه در کشور ما آسان است و از طرفی هم نمی‌توانیم به متقاضیانی که شرایط مورد نیاز را دارا هستند، مجوز تاسیس موسسه خیریه را ارائه نکنیم.» این درحالی است که همین موضوع هم باعث شده برخی از افراد با نام خیریه، اما با کام خود دست به سوء استفاده های مالی فراوانی بزنند و از مردم کمک‌های مالی و غیرمالی دریافت کنند. 

دراین باره، کارشناس امور اجتماعی که تمایل به درج نام خود ندارد، می گوید: «حتی اگر افرادی اقدام به جمع آوری کمک کنند، باید از سازمان بهزیستی معرفی‌نامه یا مجوز مکتوب داشته باشند و آن را به مردم، ارائه دهند. در غیر این صورت، کار آنها به هیچ عنوان، قانونی نیست.  شایدبرخی از آنها نیز از موسسات دیگری که از سازمان بهزیستی مجوز دارند، مجوز داشته باشند. چنانچه این موسسات افرادی را برای عضوگیری در خیابان‌ها به کار گیرند، باید به آنها معرفی‌نامه بدهند.»

این که برای نگهداری یک کودک یتیم، خیریه نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست از چند خیر شهر ماهانه دریافت می‌کند ابهامی است که یکی از نزدیکانِ خیریه مشهور تبریز با آناج درمیان می‌گذارد. او معتقد است در پشت برخی خیریه‌ها که نظارت جدی به صورت‌های مالی آن‌ها نمی‌شود و خیرین به جهت امر خداپسندانه و نوع کار دوست دارند رقم واریزی و نام خود محرمانه بماند، مسائلی هستند که متاسفانه به برخی پولشویی‌ها و کلاهبرداری‌ها در برخی موسسات خیریه می‌انجامد.

انتهای پیام/

گزارش: حامد خسروشاهی